بررسي سلامت رواني در خانوادة خلبانان نظامي

چكيده

هدف پژوهش حاضر، بررسي سطح سلامت رواني در خانواده هاي خلبانان نظامي و همچنين بررسي سطح سلامت رواني همسران خلبانان نظامي در مقايسه با همسران افراد عادي، مي باشد.

در اين پژوهش، عامل حرفة پر تنش خلباني به عنوان متغير پيش بين و سلامت رواني به عنوان متغير ملاك در نظر گرفته شده اند. جامعة پژوهش متشكل از ۱۲۰ نفر از خانواده هاي خلبانان نظامي است كه از اين ۱۲۰ نفر، ۳۲ نفر را همسران و ۸۶ نفر را فرزندان تشكيل مي دهند و همچنين ۳۰ نفر از همسران افراد عادي نيز جهت مقايسه با ۳۰ نفر از همسران خلبانان نظامي از نظر سطح سلامت رواني، از جامعة در دسترس به گروه نمونة پژوهش اضافه گرديد. اما در نهايت ۱۴۸ پرسشنامه بازگردانده شده مورد تجزيه و تحليل آماري انجام گرفت.

پژوهش حاضر، يك پژوهش از نوع توصيفي- همبستگي است. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه SCL-90-R و پرسشنامة مشخصات فردي -خانوادگي مي باشد. اين پژوهش در نهايت به شش سؤال اصلي پاسخ مي دهد كه اين شش سؤال عبارتند از:

۱-سلامت رواني همسران خلبانان نظامي در چه سطحي است؟

۲-سلامت رواني همسران افراد عادي در چه سطحي است؟

۳-سلامت رواني همسران خلبانان نظامي در مقايسه با سلامت رواني همسران افراد عادي در چه سطحي است؟

۴-سلامت رواني فرزندان خلبانان نظامي در چه سطحي است؟

۵-سلامت رواني همسران خلبانان نظامي در مقايسه با سلامت رواني فرزندان خلبانان نظامي در چه سطحي است؟

۶-سلامت رواني فرزندان دختر خلبانان نظامي در مقايسه با سلامت رواني فرزندان پسر خلبانان نظامي در چه سطحي است؟

اين پژوهش به يك سؤال جانبي نيز پاسخ مي دهد:

سلامت رواني همسران خلبانان نظامي در حين خدمت در مقايسه با همسران خلبانان نظامي بازنشسته در چه سطحي است؟

براي تجزيه و تحليل آماري جهت پاسخگويي به سؤالهاي پژوهش، از آزمون T مستقل توسط نرم افزار ۵/۱۱٫SPSS استفاده گرديد.

نتايج پژوهشي نشان مي دهند كه:

۱-سلامت رواني همسران خلبانان نظامي چندان مطلوب نبوده و در بيشتر مقياسها، در حالت «مرزي» مقياس «شكايت جسمي» بيمار مي باشند.

۲-سلامت رواني همسران افراد عادي نسبتاً مطلوب و در بعضي مقياسها (پرخاشگري و روان پريشي) نزديك به حالت «مرزي» است.

۳-همسران خلبانان نظامي در مقايسه با همسران افراد عادي از سلامت رواني كمتري برخوردارند كه اين اختلاف در برخي از مقياسها به ويژه «شكايت جسمي» بيشتر است.

۴-سلامت رواني فرزندان خلبانان نظامي در مقياسهاي «شكايت جسمي» ، «پرخاشگري» و«روان پريشي» در حالت «مرزي» قرار داشته و در بقيه مقياسها «سالم» هستند.

۵-همسران خلبانان نظامي در مقايسه با فرزندان خلبانان نظامي از سلامت رواني كمتري برخورداند و اين اختلافها در برخي از مقايسها (روان پريشي و پرخاشگري) بارزتر است).

۶-تفاوت معنا داري از نظر سطح سلامت رواني ميان فرزندان دختر و فرزندان پسر خلبانان نظامي وجود ندارد و سلامت رواني اين دو گروه تقريباً در يك سطح است.

۷-سلامت رواني همسران خلبانان باز نشسته در مقايسه با همسران خلبانان در حين خدمت در مقياس «پرخاشگري» در سطح پايين تري قرار دارد.

كليد واژه ها:شغل «تنيدگي شغلي» و سلامت رواني.

فهرست مطالب

عنوان                                           

مقدمه ……………………………………………………………………………………………. ۱

فصل اول: بيان مسأله

مقدمه ……………………………………………………………………………………………. ۷

بيان مسأله ………………………………………………………………………………………. ۷

ضرورت و اهميت پژوهش ………………………………………………………………… ۱۱

اهداف پژوهش ………………………………………………………………………………. ۱۲

سؤالهاي پژوهش …………………………………………………………………………….. ۱۳

مفاهيم و متغيرهاي عملياتي ……………………………………………………………….. ۱۴

خلاصه فصل …………………………………………………………………………………. ۱۷

فصل دوم:گسترة نظري موضوع و پيشينه تحقيقاتي

مقدمه ………………………………………………………………………………………….. ۱۹

مباني نظري …………………………………………………………………………………… ۱۹

مفهوم سلامت ………………………………………………………………………. ۱۹

نگاهي تاريخي به سلامت و بيماري …………………………………………….. ۲۱

الگوهاي سلامت ……………………………………………………………………. ۲۳

مقايسة الگوهاي سلامت ………………………………………………………….. ۴۲
                                       

ابعاد سلامت ………………………………………………………………………… ۴۳

سلامت رواني ……………………………………………………………………….. ۴۷

مفهوم سلامت رواني در نظريه هاي مختلف …………………………………… ۵۲

تعريف تنيدگي ……………………………………………………………………… ۷۲

تاريخچة تنيدگي ……………………………………………………………………. ۷۵

انواع تنيدگي ………………………………………………………………………… ۷۶

محركهاي تنيدگي زا ……………………………………………………………….. ۷۷

چه كسي در برابر تنيدگي آسيب پذير تر است؟ ………………………………. ۷۹

هزينة تنيدگي ……………………………………………………………………….. ۸۰

منابع تنيدگي و زندگي حرفه اي …………………………………………………. ۸۱

عوامل تنيدگي شغلي ………………………………………………………………. ۸۴

مكانيزمهاي تأثير تنيدگي ………………………………………………………….. ۹۱

واكنشهاي جسماني در مقابل تنيدگي ……………………………………………. ۹۳

نشانگان سازگاري عمومي سليه ………………………………………………….. ۹۴

ارتباط تنيدگي با بهداشت و سلامت رواني ……………………………………. ۹۷

آثار روانشناختي تنيدگي …………………………………………………………… ۹۹

تنيدگي و بيماريها ………………………………………………………………… ۱۰۰

تنيدگي و رويدادهاي زندگي ……………………………………………………. ۱۰۹

پيشگيري و درمان ………………………………………………………………… ۱۱۱

كاهش تنيدگي در محيط كار ……………………………………………………. ۱۲۲

يافته هاي پژوهشي ………………………………………………………………………… ۱۲۴

پژوهشهاي داخلي ………………………………………………………………… ۱۲۴

پژوهشهاي خارجي ………………………………………………………………. ۱۲۶

خلاصه فصل ……………………………………………………………………………….. ۱۲۹

فصل سوم:روش تحقيق

مقدمه ………………………………………………………………………………………… ۱۳۱

نوع پژوهش ………………………………………………………………………………… ۱۳۱

جامعة آماري ……………………………………………………………………………….. ۱۳۲

گروه نمونه …………………………………………………………………………………. ۱۳۲

روش نمونه گيري …………………………………………………………………………. ۱۳۲

ابزار اندازه گيري …………………………………………………………………………… ۱۳۳

روشهاي آماري …………………………………………………………………………….. ۱۴۳

خلاصه فصل ……………………………………………………………………………….. ۱۴۴

 

فصل چهارم:تجزيه و تحليل داده ها

مقدمه ………………………………………………………………………………………… ۱۴۶

يافته هاي توصيفي …………………………………………………………………………. ۱۴۶

يافته هاي استنباطي ………………………………………………………………………… ۱۶۱

يافته هاي جانبي ……………………………………………………………………………. ۱۸۰

خلاصه فصل ……………………………………………………………………………….. ۱۸۷

فصل پنجم:تفسير نتايج

مقدمه ………………………………………………………………………………………… ۱۹۱

تفسير خلاصه اي از پژوهش …………………………………………………………….. ۱۹۱

بحث و بررسي دربارة يافته هاي پژوهشي …………………………………………….. ۱۹۴

محدوديتهاي پژوهش ……………………………………………………………………… ۲۰۳

پيشنهادات …………………………………………………………………………………… ۲۰۳

فهرست منابع فارسي ………………………………………………………………………. ۲۰۵

فهرست منابع انگليسي ……………………………………………………………………. ۲۰۸

ضمائم ……………………………………………………………………………………….. ۲۰۹

 

فهرست اشكال

عنوان                                             

شكل (۱-۲):الگوي زيستي- رواني- اجتماعي …………………………………………. ۲۷

شكل(۲-۲):الگوي جديدي از سلامت …………………………………………………… ۳۱

شكل(۳-۲):ارتباط سلامت با ساير حوزه هاي مرتبط با سلامت …………………….. ۳۵

شكل(۴-۲):پايه هاي الگوي اعتقاد به سلامت ………………………………………….. ۳۸

شكل(۵-۲):الگوي مراحل تغيير …………………………………………………………… ۴۰

شكل(۶-۲):راههاي كه از طريق آنها تنيدگي به بيماري منتهي مي گردد …………… ۹۲

شكل(۷-۲):سندرم سازش عمومي ……………………………………………………….. ۹۷

 

فهرست جدولها

عنوان                                             

جدول (۱-۲): مقياس درجة سازگاري مجدد اجتماعي ……………………………… ۱۱۰

جدول (۱-۴): جدول فراواني بر حسب جنسيت …………………………………….. ۱۴۶

جدول (۲-۴): جدول فراواني بر حسب وضعيت تأهل ……………………………… ۱۴۷

جدول (۳-۴): جدول فراواني بر حسب ميزان تحصيلات ………………………….. ۱۴۸

جدول (۴-۴): جدول مقايسة فراواني نمرات در همسران و خلبانان نظامي ……… ۱۴۹

جدول (۵-۴): نتايج توصيفي مربوط به گروه همسران خلبانان نظامي و همسران افراد عادي …………………………………………………………………………………………. ۱۵۲

جدول (۶-۴): نتايج توصيفي مربوط به فرزندان دختر و پسر خلبانان نظامي ……. ۱۵۵

جدول (۷-۴): نتايج توصيفي مربوط به فرزندان و همسران خلبانان نظامي ………. ۱۵۸

جدول (۸-۴): نتايج حاصل از آزمون مستقل نمونه ها بين دو گروه همسران خلبانان نظامي و همسران افراد عادي …………………………………………………………….. ۱۶۲

جدول (۹-۴): نتايج حاصل از آزمون مستقل نمونه ها بين دو گروه فرزندان خلبانان نظامي و همسران خلبانان نظامي ………………………………………………………… ۱۷۰

جدول (۱۰-۴): نتايج حاصل از آزمون مستقل نمونه ها بين دو گروه فرزندان دختر و پسر خلبانان نظامي ………………………………………………………………………… ۱۷۸

 

جدول (۱۱-۴): جدول فراواني همسران خلبانان در حين خدمت و همسران خلبانان بازنشسته …………………………………………………………………………………….. ۱۸۰

جدول (۱۲-۴): نتايج توصيفي مربوط به همسران خلبانان در حين خدمت و همسران خلبانان بازنشسته …………………………………………………………………………… ۱۸۱

جدول (۱۳-۴): نتايج حاصل از آزمون مستقل نمونه ها بين دو گروه همسران خلبانان در حين خدمت و همسران خلبانان بازنشسته …………………………………………. ۱۸۴

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                              

نمودار (۱-۲): طيف عافيت و بيماري ……………………………………………………. ۴۵

نمودار (۱-۴): نيمرخ رواني همسران و فرزندان خلبانان نظامي (۱۱۸نفر) ……….. ۱۵۰

نمودار (۲-۴): تعداد علائم مثبت مرضي در كل آزمودنيها ………………………….. ۱۵۱

نمودار (۳-۴): نيمرخ رواني همسران خلبانان نظامي در مقايسه

با همسران افراد عادي …………………………………………………………………….. ۱۵۴

نمودار (۴-۴): نيمرخ رواني فرزندان پسر و دختر خلبانان نظامي در مقايسه با هم ۱۵۷

نمودار (۵-۴): نيمرخ رواني همسران خلبانان نظامي در مقايسه

با فرزندان خلبانان نظامي …………………………………………………………………. ۱۵۹